Page 85 - 8.SINIF TEMEL KİTAP TÜRKÇE

Parçada Anlam 3. Bölüm
TK TUR130
Etkinlik-1
Paragrafın Yardımcı Düşünceleri
Paragraftaki ana düşünceyi destekleyen, açıklayan, daha Mustafa Kutlu, Cumhuriyet Dönemi yazarlarındandır. Erzin-
belirgin hâle getiren düşüncelere yardımcı düşünce denir. Bir can’da doğan Kutlu; 1963’te Erzincan Lisesini, 1968’de Er-
paragrafta tek ana düşünce vardır ancak birden fazla yar- zurum Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü
dımcı düşünce bulunur. Yardımcı düşünce soruları “Hangisi- bitirdi. Birçok türde eser veren yazar, edebiyatımızda hikâye-
ne değinilmemiştir, hangisi söylenemez, hangisi çıkarılamaz leriyle tanındı. Bireyin iç dünyasını ayrıntılara önem vererek
vb.” şeklinde karşımıza çıkar. anlatan Kutlu, Anadolu insanının derinliğini modern çağa yö-
Parçada yardımcı düşünce sorularını çözerken şu hususlara nelik eleştirileriyle birlikte yansıttı. Mustafa Kutlu; Türk ede-
dikkat etmeliyiz: biyatında özellikle hikâye alanında Türk toplumunun yaşa-
• Yardımcı düşünce soruları genellikle olumsuz - değinilme- dığı toplumsal değişim ve dönüşümü konu edinerek önemli
miştir, ulaşılamaz- soru kökleriyle karşımıza çıkar. bir yere sahip oldu. Ortadaki Adam, Yoksulluk İçimizde, Ya
• Bu tip sorularda önce soru kökünü, sonra parçayı, daha Tahammül Ya Sefer, Yokuşa Akan Sular, Uzun Hikâye, Bu
sonra da seçenekleri okumalıyız. Bu işlemden sonra seçe- Böyledir, Sır Hikâye; Şehir Mektupları adlı yapıtları deneme
neklerdeki ifadeleri parçadaki cümlelerle tek tek eşleştir- türündeki eserlerinden bazılarıdır.
meliyiz. Bu metinde Mustafa Kutlu’yla ilgili aşağıdakilerden han-
• Paragrafı okurken anahtar kelimelerin altını çizebiliriz fakat gilerine değinilmiştir? İşaretleyiniz.
paragrafın tamamının altını çizmekten kaçınmalıyız.
Örnek:
Örnek: Öğrenim gördüğü okullara
Yüzük oyunu oynanırken ilk önce uzun bir ipe bir yüzük ge-
Türk edebiyatındaki yerine
çirilip ipin iki ucu birbirine bağlanır. Oyun, adını ipe geçirilen
bu yüzükten alır. Daha sonra oyuncular çember oluşturur ve Eser verdiği edebî türlere
ipi iki elleriyle birden tutar. Bir oyuncu ebe olarak seçilir ve
çemberin ortasında durur. Ebe gözlerini kapatır. Bu sırada Edebiyatımızdaki en bilinen eserine
oyunculardan biri yüzüğü elinin içinde saklar. Ebe gözleri-
ni açar. Oyuncular ebeye göstermeden yüzüğü elden ele Eserlerinde neye yer verdiğine
geçirirler. Bu sırada “Yüzük yüzük neredesin? Acaba hangi
eldesin? Eğer bulamazsan ebesin, ebesin.” diye bir tekerle-
me söylerler. Ebe yüzüğün kimde olduğunu bulmaya çalışır.
Bulursa yüzüğü saklayan oyuncu ebe olur. Bulamazsa oyun Etkinlik-2
ebe değişmeden devam eder. İğne oyası, çok ince işçilik isteyen bir sanattır. Geçmişi çok
Bu parçada “yüzük oyunu” oyunuyla ilgili aşağıdakilerden eskilere dayanan bu sanat, Anadolu’da yaygın şekilde yapı-
hangisine değinilmemiştir? lan el işi örneklerinden biridir. İğne oyaları eski zamanlarda
A) Nasıl oynandığına ipek iplikle yapılırdı, günümüzde ise sentetik ipliklerle yapıl-
B) Ebenin nasıl değiştiğine maktadır. İğne oyasının kaynağı hakkında henüz kesin bir
C) İlk ebenin nasıl belirlendiğine bilgi bulunmamaktadır ancak Türk danteli olarak anılması,
D) Oyunun adının nereden geldiğine milletimize ait olduğu görüşünü güçlendirmektedir. İğne oya-
Çözüm:
Çözüm: ları; tülbent ya da havluya uygun bir iplikten iğne ile yapılan
Soru kökünü okuduktan sonra parçayı okuyup seçenekler- çiçekler, meyveler ve benzeri şekillerden oluşur.
de verilenlerle parçadaki cümlelerin genelinden oyunun nasıl Bu metinden iğne oyasıyla ilgili çıkarılabilecek yargıları
oynandığına ulaşabiliriz. Parçanın son üç cümlesinden ha- işaretleyiniz.
reketle ebenin nasıl değiştiğine ulaşabiliriz. Parçanın ikinci ( ) Yapımında kullanılan malzemede zamanla değişiklik ol-
cümlesinden de oyunun adının nereden geldiğine kolayca muştur.
ulaşabiliriz. Bu parçada bir oyuncunun ebe seçildiğinden, ( ) Sabır gerektiren, bir hayli zahmetli bir el sanatıdır.
ebenin görevlerinden bahsedilmiş fakat ebenin nasıl belir- ( ) Hakkında net olmayan bilgiler bulunmaktadır.
lendiğinden bahsedilmemiştir. Bu nedenle doğru cevap C ( ) Uygulanış biçiminde farklılıklar bulunmaktadır.
seçeneğidir. ( ) Anadolu’daki bilinen en eski el işi sanatıdır.

83