Page 20 - 8.SINIF TEMEL KİTAP TÜRKÇE

1. Bölüm Sözcükte Anlam TK TUR-047

5. Somut ve Soyut Anlamlı Sözcükler 7. Yansıma Sözcükler
Beş duyu organımızdan herhangi biriyle algılayabildiğimiz Doğadaki canlı veya cansız varlıkların çıkardığı seslerin taklit
varlıkları karşılayan sözcüklere somut anlamlı sözcükler de- edilmesiyle oluşan sözcüklere yansıma sözcük denir.
nir. Vızıltı, horultu, horlamak, şırıl, şırıltı, şırıldamak, vınlamak, vız,
Örnekler:
Örnekler: cızırtı, miyav…
silgi, ışık, sıcak, ekşi, koku… Fön: Yansıma sözcük, ses taklidi yoluyla oluşmalı ve işitme
Beş duyu organımızdan herhangi biriyle algılayamadığımız duyusuyla algılanmalıdır.
kavramları ifade eden sözcüklere soyut anlamlı sözcükler • “Yüzüğün pırıltısı, göz kamaştırıyordu.”
denir. cümlesindeki “pırıltı” sözcüğü ses taklidi değildir; görme
Örnekler: duyumuzla algılayabileceğimiz bir özelliğe sahiptir. Dola-
Örnekler:
cesaret, öfke, hayal, özlem, sevgi, keder… yısıyla yansıma sözcük değildir.
Fön: Yansıma sözcükler, mecaz anlamda kullanıldıklarında
6. Nicel ve Nitel Anlamlı Sözcükler yansıma özelliğini kaybeder.
Ölçülebilen, sayılabilen, miktarı tespit edilebilen, azlığı ya da • Filmi izlerken sıkıntıdan patladım.
çokluğu belirlenebilen sözcüklere nicel anlamlı sözcük; ölçü- Yansıma değil
lemeyen, sayılamayan, miktarı tespit edilemeyen sözcüklere • Çocuğun elindeki balon patladı.
ise nitel anlamlı sözcük denir. Yansıma
Örnekler:
Örnekler: • Küçük çocuk, İngilizceyi çatır çatır konuşuyor.
• “İş yerinde ağır kolileri kaldırdığı için beli ağrıyordu.” Yansıma değil
• “Bahçedeki çiçeklerin güzel kokusu etrafı sarmıştı.” • Dolabın menteşesinden çatır çatır sesler gelmeye başladı.
Birinci cümledeki “ağır” sözcüğü kolilerin ölçülebilen bir Yansıma
özelliğini belirtmektedir. Bu nedenle “ağır” sözcüğü nicel
anlamlıdır. İkinci cümledeki “güzel” sözcüğü ise ölçülebilen, 8. Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler
sayılabilen bir özellik bildirmediği için nitel anlamlıdır. Anlam kapsamı geniş, bulunduğu grubu ya da sınıfı içine alan
Fön: Bir sözcüğün nicel ya da nitel anlamlı olması, sözcüğün sözcüklere genel anlamlı sözcükler, anlam kapsamı daha dar
kullanıldığı cümleye bağlı olarak değişebilir. olan sözcüklere ise özel anlamlı sözcükler denir.
Örnek:
Örnekler: Örnek:
Örnekler:
• “Soğuk kış sabahlarında sıcak çorba gibisi yoktur.” “Varlık - canlı - hayvan - kuş - kanarya” sözcükleri genelden
Nicel özele doğru sıralanmıştır.
• “İki ülke arasındaki sıcak ilişkiler, zarar gördü.” “Sokak - semt - şehir - bölge - ülke” sözcükleri özelden gene-
Nitel le doğru sıralanmıştır.
Etkinlik-2 Fön: Bir sözcük, kullanıldığı cümleye göre özel ya da genel
Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin anlam anlam özelliği kazanabilir.
Örnekler:
özelliklerini örnekteki gibi işaretleyiniz. Örnekler:
• Ağaç, erozyonu ve hava kirliliğini önler. (Genel anlam)
Nitel Nicel
• Bahçedeki ağaç, bu sene çok meyve verdi. (Özel anlam)
1. İçeriye orta yaşlı, uzun boylu bir
✔ • Arkadaşlarım içinde İbrahim’in yeri başkadır. (Genelden
yabancı girdi. özele sıralanmış.)
2. Bir kitap yeni şeyler söylemiyorsa
• İbrahim, arkadaşlarım içinde en sıcakkanlısıdır. (Özelden
faydasızdır.
3. Çocuğun sırtında ağır bir çanta genele sıralanmış.)
Fön: Parça-bütün ve nesne-madde ilişkisini, genel-özel iliş-
vardı.
kisiyle karıştırmamalıyız.
4. Çok ince bir insandır, böyle bir
Örnek:
Örnek:
kabalık yapmaz.
Tencerenin kapağı yere düştü.
5. Dar bir odada kalmak beni bunal-
Bu cümlede, tencere ve kapak sözcükleri arasında genel-
tıyor.
özel anlam ilişkisi değil parça-bütün ilişkisi vardır.
18