Page 19 - 8.SINIF TEMEL KİTAP TÜRKÇE

Sözcükte Anlam 1. Bölüm
TK TUR-027

Sözcükler Arası Anlam İlişkileri 4. Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler
1. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler Yazılış ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklere eş
Yazılışları ve okunuşları farklı, anlamları aynı olan sözcüklere sesli (sesteş) sözcükler denir.
eş anlamlı sözcükler denir. Örnekler:
Örnekler:
Örnekler: • “Kır saçlı biri, muhtarın odasına girdi.”
Örnekler:
• neden - sebep • “Bahar gelince bu kır, yemyeşil çimenlere bürünür.”
• edebiyat - yazın İlk cümledeki “kır” sözcüğü, “beyazla az miktarda siyah ka-
• görev - vazife rışmasından oluşan renk” anlamındadır.
• amaç - gaye İkinci cümledeki “kır” sözcüğü ise “şehir ve kasabaların dı-
Fön: 1. Yakın anlamlı sözcükler eş anlamlı değildir. şında kalan, çoğu boş ve geniş yer, dağ bayır” anlamında bir
2. Dilimizde her sözcüğün eş anlamlısı yoktur. sözcüktür. Bu yüzden “kır” sözcüğü sesteştir.

2. Zıt (Karşıt) Sözcükler Fön: Düzeltme işareti ( ^ ) olan sözcüklerin okunuşları, yazı-
Anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklere zıt anlamlı sözcük- lışları ve anlamları farklı olduğu için bu tür sözcüklerde ses-
ler denir. teşlik özelliği aranmaz.
Örnekler:
Örnekler: Örnekler:
Örnekler:
• uzak - yakın kar-kâr, hala-hâlâ, yar-yâr, adet-âdet
• büyük - küçük
• gece - gündüz Fön: Bir sözcüğün mecaz anlam kazanmış hâli, o sözcüğün
• ucuz - pahalı sesteşi değildir.
Örnekler:
Fön: Dilimizdeki her sözcüğün zıt anlamlısı yoktur. Bir sözcü- Örnekler:
ğün olumsuzu, o sözcüğün zıt anlamlısı değildir. “Masanın üstündeki boş bardakları alıp mutfağa götürdü.”
Sözcük Olumsuzu Zıt Anlamlısı Gerçek anlam
akıllı akılsız deli “Senin, boş insanlarla arkadaşlık yapmanı istemiyorum.”
unutmak unutmamak hatırlamak Mecaz anlam

Birinci cümlede “boş” sözcüğü gerçek anlamda kullanılmış-
Fön: Bir sözcüğün zıt anlamlısı, kullanıldığı cümleye göre de- tır. İkinci cümlede ise sözcük mecaz anlam kazanmıştır. Bu
ğişebilir. nedenle bu sözcükler sesteş değildir.
• “Üzerinde açık renk bir gömlek vardı.” Fön: Hem isim hem de fiil olarak kullanılabilen köklere ortak
Bu cümledeki “açık” sözcüğünün karşıt anlamlısı, “koyu” kök denir. Ortak kökler arasında anlam ilgisi olduğu için bu
sözcüğüdür. tür sözcükler sesteş değildir.
• “Pencere gece açık kalmış.” Ekşi (isim), ekşi (fiil); savaş (isim), savaş (fiil)
Bu cümledeki “açık” sözcüğünün karşıt anlamlısı ise “kapalı”
sözcüğüdür. Etkinlik-1
Aşağıdaki cümlelerden eş sesli (sesteş) sözcük bulunan-
3. Yakın Anlamlı Sözcükler ların karşısına “✔” işareti koyunuz.
Tek başlarına düşünüldüğünde anlamları farklı olan ancak • Toplantıdan sonra sinemaya gittik. ( ... )
kullanıldıkları cümlede, anlamca birbirlerinin yerini tam ola- • Bir bardak sıcak çay içmek istiyorum. ( ... )
rak olmasa da tutabilen sözcüklere yakın anlamlı sözcükler • Okulun duvarını Ahmet abi boyamış. ( ... )
denir. • Yolun sağ tarafından yürüyelim. ( ... )
Örnekler:
Örnekler: • Yemeğe biraz daha tuz kat. ( ... )
• basmak - çiğnemek • Müzik dinlemek insana huzur veriyor. ( ... )
• sağ - salim • Kış için bir ton kömür ve odun al. ( ... )
• tanıdık - bildik • Simitle peynir birlikte lezzetli olur. ( ... )
• yalan - yanlış • Yapılan bu işten hiçbir kârım yok. ( ... )

17