Page 55 - 7..SINIF TEMEL KİTAP TÜRKÇE

2. Bölüm
Cümlede Anlam

3. Cümleden Çıkarılabilecek ve Çıkarılamayacak Yargılar
Bir cümlenin ifade ettiklerinden yola çıkarak ulaştığımız anlamlara cümlenin anlamından hareketle çıkarılacak yargılar denir.
Bir cümlenin ifade ettiği duygu ve düşünceyle bağdaşmayan, farklı bir duygu veya düşünceyi ifade eden yargılar, o cümlenin
anlamıyla ilgili değildir. Böyle yargılara da cümlenin anlamından hareketle çıkarılamayacak (ulaşılamayacak) yargılar” denir.
MEB tarafından yapılan sınavlarda bu konuda çıkan sorularda “kesinlikle ulaşılır, kesin olarak söylenebilir vb.” soru ifadeler
kullanılmaktadır. Bu tip sorular çözülürken “-se, en, daha, kadar, çok, ilk, son vb.” sözcüklere dikkat edilmelidir.
Örnek:
Örnek:
Ahmet tarlasına bu sene de patates ekseydi kazancıyla daha iyi bir traktör alabilirdi.
Bu cümleden, cümlenin anlamıyla ilgili olmayan şu yargılara ulaşmak mümkündür:
• Ahmet tarlasına bu sene patates ekmemiştir.
• Ahmet yeni bir traktör almıştır.
• Ahmet daha önceki yıllarda tarlasına patates ekmiştir.
Ahmet tarlasına bu sene de patates ekseydi kazancıyla daha iyi bir traktör alabilirdi.
Bu cümleden, cümlenin anlamıyla ilgili olmayan şu yargılara ulaşmak mümkün değildir:
• Ahmet’in sadece bir tane traktörü vardır.
• Ahmet iyi bir çiftçi değildir.
• Ahmet geçen sene patates ektiği için zarar etmiştir.

4. Doğrudan Anlatım - Dolaylı Anlatım
Başkasına ait bir sözün, hiç değiştirilmeden aktarılmasına doğrudan anlatım; az ya da çok değiştirilerek aktarılmasına ise
dolaylı anlatım denir.
Örnek:
Örnek:
Aslı, “Araştırma ödevi için yarın saat 10.30’da halk kütüphanesinde bulaşalım.” dedi.
Yukarıdaki cümle doğrudan anlatıma örnektir çünkü Aslı’nın cümlesi, hiçbir değişikliğe uğramadan aktarılmıştır.
Aslı, araştırma ödevi için yarın saat 10.30’da halk kütüphanesinde buluşulacağını söyledi.
Bu cümle ise dolaylı anlatıma örnektir çünkü Aslı’nın sözü olduğu gibi değil, biraz değiştirilerek aktarılmıştır.
Mustafa Kemal, “Kişilerin samimiyeti sözlerinde değil, gözlerindedir.” diyor. (Doğrudan anlatım)
Mustafa Kemal, kişilerin samimiyetinin sözlerinde değil gözlerinde olduğunu belirtiyor. (Dolaylı anlatım)

Etkinlik-2

Aşağıdaki cümlelerin doğrudan anlatımlı mı, dolaylı anlatımlı mı olduğunu ilgili sütuna işaretleyiniz.

Doğrudan Dolaylı
Cümleler
Anlatım Anlatım

1. Belediye başkanı, bu sene yeni altyapı sorununun tamamen halledileceğini söylemiş.

2. Sadi, “Yalan söylemek kılıç darbesi gibidir, yara geçse de izi kalır.” der.
3. Ankara’ya geldiğimizden beri, hiçbir yeri gezdirmedin, diye şikâyet ediyordu.

4. Doktor, kapının önündeki genç adama acilen ameliyat olması gerektiğini söyledi.

5. Ahmet Bey, açılış töreninin yarın yapılacağını bildirdi.
6. Öğretmenimiz “Başarının çalışmaktan önce geldiği tek yer sözlüktür.” derdi.

7. Servis müdürü, arabadaki arızanın garanti kapsamında onarılacağını söylemiş.

8. İyilerin asla kaybetmeyeceğini, insanların iyileri kaybettiğini ifade etti.

53