Page 17 - 7..SINIF TEMEL KİTAP TÜRKÇE

1. BÖLÜM 7. Sınıf Türkçe

SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ

1. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler 3. Yakın Anlamlı Sözcükler
Okunuşları ve yazılışları farklı, anlamları aynı olan sözcüklere Yazılışı ve okunuşu farklı, anlamdaş gibi görünse de birbiri-
eş anlamlı sözcükler denir. Bu tür sözcükler birbirlerinin ye- nin yerini tamamen tutamayan, yani aralarında küçük anlam
rine kullanılabilir. farkları bulunan sözcüklere yakın anlamlı sözcükler denir.
• Yazar, bu eserinde çocukluk anılarından faydalanmış. • Siz oturun, ben şimdi size bir kahve yaparım.
• Yazar, bu eserinde çocukluk hatıralarından faydalanmış. • Öğretmenin sorduğu soruyu hemen çözdü.
Yukarıdaki cümlelerde yer alan “anı” ve “hatıra” sözcükleri eş Bu cümlelerdeki “hemen” ve “şimdi” sözcükleri, anlamdaş
anlamlıdır ve bu sözcükler anlamca birbirlerinin yerini tutabilir. gibi göründüğü hâlde aralarında küçük anlam farkları bulun-
duğu için yakın anlamlıdır.
Örnekler:
Örnekler:
yüzyıl - asır, uygarlık - medeniyet, kara - siyah, güz - sonba-
har, ak - beyaz, dize - mısra… 4. Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler
Okunuşları ve yazılışları aynı, anlamları farklı olan sözcüklere
Fön: Yakın anlamlı sözcükler eş anlamlı değildir. eş sesli (sesteş) sözcükler denir.

2. Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler • Küçük çocuğun ayakkabısının bağı çözüldü.
Anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklere zıt anlamlı sözcük- • Köydeki üzüm bağını geçen sene satmışlar.
ler denir. İlk cümledeki “bağ” sözcüğü, “Bir şeyi başka bir şeye veya
• Masanın üstünde boş bir bardak vardı. birçok şeyi topluca birbirine tutturmak için kullanılan ip, si-
• Bu kutu, ağzına kadar dolu. cim” anlamındadır.
Bu cümlelerdeki “boş” ve “dolu” sözcükleri, anlamca birbi- İkinci cümledeki “bağ” sözcüğü ise “meyve bahçesi” anla-
rinin karşıtıdır. mında bir sözcüktür. Bu yüzden “bağ” sözcüğü sesteştir.
Örnekler:
Örnekler:
“Yaşlı - genç, güzel - çirkin, ucuz - pahalı, hızlı - yavaş, ağ- Fön: Düzeltme işareti ( ^ ) olan sözcüklerde okunuşları, ya-
lamak - gülmek… zılışları ve anlamları farklı olduğu için sesteşlik özelliği aran-
maz.
Örnekler:
Fön: Dilimizdeki her sözcüğün zıt anlamlısı yoktur. Bir söz- Örnekler:
cüğün olumsuzu o sözcüğün zıt anlamlısı değildir. kar -kâr, hala -hâlâ, yar -yâr ,adet -âdet

Sözcük Olumsuzu Zıt anlamlısı
Fön: Bir sözcüğün temel anlamıyla mecaz anlamı arasında
gelmek gelmemek gitmek sesteşlik özelliği aranmaz.
Örnekler:
Örnekler:
tatlı tatsız acı
Ağacın kuru dallarını çardağın üstüne attık. (Gerçek anlam)
Genç yazarın kuru bir anlatımı vardı. (Mecaz anlam)
Fön: Bir sözcüğün zıt anlamlısı kullanıldığı cümleye göre de- Birinci cümlede “kuru” sözcüğü gerçek anlamda kullanılmış-
ğişebilir. tır. İkinci cümlede ise sözcük mecaz anlam kazanmıştır. Bu
• Deneme sınavındaki ikinci soruyu tüm öğrenciler doğru nedenle bu sözcükler sesteş değildir.
cevaplamış.
Bu cümledeki “doğru” sözcüğünün karşıt anlamlısı, “yanlış” Fön: Hem isim hem de fiil olarak kullanılabilen köklere ortak
sözcüğüdür. kök denir. Ortak kökler arasında anlam ilgisi olduğu için bu
Ahmet Bey’in doğru söylediğine eminim. tür sözcükler sesteş değildir.
Bu cümledeki “doğru” sözcüğünün karşıt anlamlısı, “yalan” Boya (isim), boya- (fiil); güreş (isim), güreş- (fiil)
sözcüğüdür.

15