Page 26 - 8.SINIF TEMEL KİTAP TÜRKÇE

1. Bölüm Sözcükte Anlam TK TUR-069

Söz Öbeklerinde Anlam 2. Deyimler
1. Söz Öbeğinin Anlamı Bir durum ya da olayı ders veya öğüt vermeden anlatan ka-
Birden fazla sözcüğün belli kurallarla bir araya gelerek oluş- lıplaşmış söz öbeklerine deyim denir.
turduğu sözcük grubuna söz öbeği denir. Bu öbekler, iki söz-
cükten oluşabileceği gibi daha çok sözcüğün bir araya gel- Deyimlerin özellikleri şunlardır:
mesiyle de oluşabilir. Söz öbeğini oluşturan sözcükler, bazen • Deyimleri oluşturulan sözcükler, genellikle gerçek anlam-
kendi anlamlarından sıyrılarak yeni bir durum veya kavramı larından uzaklaşmıştır.
anlatabilir. • Deyimler en az iki sözcükten meydana gelir.
• Deyimler kalıplaşmıştır, deyimi meydana getiren sözcükler
Örnekler:
Örnekler: değiştirilemez.
• “Eskiye daima özlem duymak ve çağla beraber hareket • Deyimler öğüt vermez, yol göstermez. Atasözleri ile de-
etmemek, geçmişe demir atmak olur.” yimlerin en belirgin farkı budur.
Yukarıdaki cümlede yer alan “geçmişe demir atmak” sözü, • Deyimlerin büyük çoğunluğu mecaz anlamlıdır.
“geçmişin sınırları dışına çıkmamak, geleceğe yönelik yaşa- “Abayı yakmak”, “çorbada tuzu bulunmak”, “dört gözle
mamak” anlamındadır. beklemek”, “ipe un sermek” vb.
• “Onun eserleri, edebiyat dünyamız ve kültür hayatımızda • Bazı deyimlerin gerçek anlamları da vardır.
bir meşale gibi ışıyacaktır.” “Sır saklamak”
Bu cümledeki altı çizili söz öbeği ile sözü edilen eserlerin “yol “Göz göze gelmek”
gösterici ve aydınlatıcı kaynaklar” olduğu anlatılmaktadır. “Bir yolunu bulmak”
• Deyimler sözcük grubu ya da cümle şeklinde bulunabilir.
Fön: Deyimler, ikilemeler, isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, Dostlar alışverişte görsün. (cümle)
fiilimsi grupları ve birleşik eylemler de birer söz öbeğidir. Açık kapı bırakmak (sözcük grubu)
Atı alan Üsküdar’ı geçti. (cümle)
Etkinlik-1 Göz koymak (sözcük grubu)
Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili söz öbeklerini
anlamlarıyla eşleştiriniz. Etkinlik-2
Aşağıdaki tabloda karışık olarak verilen deyimlerle an-
1. Yazarın bu kitabı, yıllara a. Çok etkilemek, duygu- lamlarını örnekteki gibi eşleştiriniz.
meydan okumaya de- landırmak
a. (6) Ağzı kulaklarına var- 1. Artık üzerinde uğraşma-
vam ediyor.
mak mak
2. Gerçek sanatçıların eser- b. Sakıncalı konularla ilgi- b. ( ) Barut kesilmek 2. Dili tutulmak, konuşama-
leri âdeta devrinin aynası lenmemek, bunlardan mak
gibidir. söz etmemek
c. ( ) Dümen çevirmek 3. Kendi tutumundan vaz-
3. Ozanın sözleri ve müzi- c. Dönemin özelliklerini geçmemek
ği, hepimizin yüreğinin yansıtmak
d. ( ) Kafa tutmak 4. Hileye, düzene başvur-
telini titretti.
mak
4. Bu öneriyi enine boyuna d. Çok ince ayrıntıları ile,
e. ( ) Mürekkep yalamak 5. Yetkisi dışındaki konuya
düşündükten sonra ka- eksiksizce karışmak
bul etmelisin.
f. ( ) Nutku tutulmak 6. Çok sevinmek
5. Olanları suya sabuna e. Üzerinden zaman geç-
dokunmadan anlatmaya miş olmasına rağmen g. ( ) Çizmeyi aşmak 7. Tahsil görmek
çalıştım. değerini yitirmemek h. ( ) Rafa kaldırmak 8. Çok sinirlenmek
ı. ( ) Ayak diremek 9. Boyun eğmeyip karşı gel-
1. 2. 3. 4. 5. mek

24