Page 68 - 8.SINIF TEMEL KİTAP TÜRKÇE

2. Bölüm Cümlede Anlam TK TUR129

Atasözleri ve Özdeyişler c. Bazı atasözleri doğa olaylarıyla ilgili tecrübeleri anlatır.
1. Atasözleri
Örnekler:
Halkın uzun gözlem ve tecrübeleri sonucu oluşan birtakım Örnekler:
genel kuralların öğüt biçiminde veya hikmetli sözler şeklin- • Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.
de aktarıldığı kalıplaşmış sözlere atasözü denir. Atasözleri • Kork nisanın beşinden, öküzü ayırır eşinden.
ilk söyleyeni belli olmadığı veya unutulduğu için halkın ortak
malıdır, yani anonimdir. Bu yönü ile vecizeden (söyleyeni belli d. Atasözlerinin büyük çoğunluğu mecaz anlamlıdır ancak
özlü söz) ayrılır. gerçek anlamlı atasözleri de vardır.
Örnekler:
Örnekler:
Örnekler:
• Akılsız başın cezasını ayaklar çeker. Örnekler:
• Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar. • Üzüm üzüme baka baka kararır. (Mecaz anlamlı)
• Sağ elin verdiğini sol el görmesin. • Besle kargayı, oysun gözünü. (Mecaz anlamlı)
Atasözleriyle ilgili şu özelliklere dikkat etmek gerekir: • Son pişmanlık fayda etmez. (Gerçek anlamlı)
a. Atasözlerinin büyük bir çoğunluğu cümle hâlindedir ve • Bugünün işini yarına bırakma. (Gerçek anlamlı)
yüklemleri genellikle geniş zamana göre çekimlenir.
Örnekler: 2. Özdeyişler (Vecizeler)
Örnekler:
• Ne ekersen onu biçersin. Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir ilkeyi kısa ve kesin biçimde
• Mum dibine ışık vermez. anlatan genellikle kim tarafından söylendiği bilinen özlü söz-
lere özdeyiş (vecize) denir.

b. Bazı atasözleri toplumsal yaşamla ilgili tecrübeleri anlatır. Örnekler:
Örnekler:
Örnekler:
Örnekler: “Adalet, insan topluluğunun kutsal bağıdır.” P.D. GUOZIT
• Çalma elin kapısını, çalarlar senin kapını. “Bencillik dostluğun zehiridir.” BALZAC
• Komşu komşunun külüne muhtaçtır.

Etkinlik-1
Aşağıdaki açıklamalarla atasözlerini örnekteki gibi eşleştiriniz.

Açıklamalar Atasözleri
a. Bir iş için emek sarf etmeyenin o işten sağlayacağı bir g Balık baştan kokar.
kazanç olmaz. 1.
b. Koruyucusu, yöneticisi bulunmayan topluluğu veya kişiyi 2. Et tırnaktan ayrılmaz.
düşman ezer.
c. Çok yakın insanlar, aralarında ne kadar anlaşmazlık çı- 3. Deli ile çıkma yola, başına getirir bela.
karsa çıksın ayrılmazlar.
d. Yüksek mevkilere yavaş yavaş, kademe kademe çıkılır. 4. Sütten ağzı yanan, yoğurdu üfleyerek yer.

e. Bir olaydan gerekli dersi alan, sonra uyanık davranır. 5. Yol ile giden yorulmaz.

f. Akıllı davranmayanlarla arkadaşlık etmek, kişinin başına Tarlada izi olmayanın harmanda yüzü olmaz.
dert açar. 6.

g. Baştakilerin tutumu bozuk olan bir toplumda her şey bo- 7. Merdiven basamak basamak çıkılır.
zuk olur.

h. Bir işi yoluyla, yöntemiyle yapan kişi güçlük çekmez. 8. Çobansız koyunu kurt kapar.

66